Een fout brengt de hersenen even van slag

Een fout brengt de hersenen even van slag

Een misstap, verspreking of gemiste muzieknoot haalt ons letterlijk uit ons ritme en daardoor vertragen we, melden Leidse psychologen in het Journal of Neuroscience. ‘Vanwege een oeps-fout-reactie zijn de hersenen even afgeleid’, zegt eerste auteur en Leidse wetenschapper Rudy van den Brink.

Ritme

In activiteiten als lopen, praten en muziek maken zit een ritme, en de hersenen produceren een golfpatroon dat met dat ritme in de pas loopt, zo weten neurowetenschappers. Dankzij die overeenkomst in ritmes voeren we de activiteiten snel en nauwkeurig uit. Toch maken we soms een fout. ‘Het is bekend dat we na zo’n fout vertragen’, zegt Van den Brink, promovendus bij Cognitieve Psychologie. ‘Soms zijn we ons daarvan bewust, soms niet. Wij vermoedden dat de vertraging ontstaat doordat het hersenritme na een fout even afwijkt van het activiteitsritme.’ Met stagestudent Syanah Wynn deed hij experimenten die dat vermoeden bevestigden. ‘Dit draagt bij aan ons begrip van cognitieve controle over activiteiten. In de verre toekomst kan dat van belang zijn voor de behandeling van aandoeningen waarbij die controle wat minder is, zoals adhd.’

Pittige test

Proefpersonen kregen een taak met een opgelegd ritme. Met tussenpozen van ongeveer 1350 milliseconden kregen ze een van vier verschillende letters te zien, geflankeerd door zes andere. Bij elk van de vier doelletters hoorde een knop die ze moesten indrukken. En dat heel snel. Van den Brink: ‘De test was pittig, want het ging ons om de gevolgen van fouten, dus de proefpersonen moesten behoorlijk wat fouten maken.’ Hij mat de reactietijd na elke prikkel (letter) en maakte ook een EEG tijdens de taak.

Uit de pas

Zoals verwacht ontstond in het EEG een golfpatroon dat gedurende de test steeds beter in de pas ging lopen met het ritme waarin de prikkels verschenen. En tegelijkertijd werd de reactietijd korter. Als proefpersonen na een letter een verkeerde knop indrukten, raakte het EEG-ritme even uit fase met het ritme van de prikkels. Bovendien reageerden de proefpersonen dan trager op de eerstvolgende letter. Het meest opzienbarende resultaat was dat die vertraging groter was naarmate het hersenritme sterker afweek van het prikkelritme. Een apart experiment had laten zien dat de proefpersonen zich van de meeste fouten bewust waren.

Oeps, fout

‘De hersenen zijn even afgeleid door de fout, waardoor het hersenritme verschuift en uit de pas raakt met het prikkelritme. Daardoor kost het meer tijd om de nieuwe prikkel te verwerken’, concludeert Van den Brink. Al langer was een andere oorzaak van de vertraging na een fout bekend. De proefpersoon ziet zich (onbewust) genoodzaakt om nauwkeuriger te gaan werken, een strategische aanpassing die een langere reactietijd vraagt. ‘Van het mechanisme daarachter was al iets bekend. Het mechanisme van de afleidende oeps-reactie is nieuw.'